Türkmənistan

Türkmənistan Mərkəzi Asiyada yerləşən prezident respublikası kimi təqdim olunsa da, faktiki olaraq regionun ən qapalı və ən sərt avtoritar rejimidir.
1991-ci ildə müstəqillikdən sonra ölkədə şəxsi hakimiyyət kultuna əsaslanan, yüksək mərkəzləşmiş və total nəzarət mexanizmləri ilə işləyən siyasi sistem formalaşıb.
Paytaxtı Aşqabaddır; rəsmi dil türkmən dilidir.

Siyasi sistem və idarəetmə

Türkmənistanın siyasi sistemi birpartiyalı və avtoritar idarəçilik modelidir.
 Prezident hakimiyyətin bütün qollarına nəzarət edir; parlament və digər institusiyalar formal xarakter daşıyır və real səlahiyyətlərə malik deyil.
 Politik sistem şəffaflıqdan uzaqdır, siyasi rəqabət yoxdur, seçkilər isə idarə olunan proses kimi qiymətləndirilir.
 Hazırkı hakimiyyət əvvəlki liderin qurduğu şəxsi kult və siyasi mirası davam etdirir.

İnsan hüquqları və vətəndaş cəmiyyəti

Ölkə dünyada ən sərt şəkildə qapadılmış ictimai-siyasi mühitlərdən birinə malikdir.
 Müstəqil QHT-lər faktiki olaraq mövcud deyil; fəaliyyət üçün hüquqi imkanlar yoxdur.
 Media tamamilə dövlət nəzarətindədir, internet ciddi şəkildə filtrasiya olunur və senzura tətbiq edilir.
 İfadə, toplaşma və hərəkət azadlıqları demək olar ki, mövcud deyil; beynəlxalq təşkilatlar Türkmənistanı insan hüquqları üzrə ən geridə qalmış dövlətlərdən biri kimi qiymətləndirir.
 Siyasi məhbuslar, məhkəməsiz saxlamalar və itkinlər haqqında məlumatlar illərdir gündəmdədir.

İqtisadiyyat və əsas göstəricilər

İqtisadiyyat əsasən təbii qaz ehtiyatlarına söykənir və tam şəkildə dövlət nəzarətindədir.
 Gəlirlərin bölüşdürülməsi şəffaf deyil, iqtisadiyyat kleptokratik idarəçilik xüsusiyyətləri göstərir.
 Əhalinin real sosial göstəriciləri rəsmi statistikadan fərqli olaraq daha zəifdir; yoxsulluq, işsizlik və qiymət artımı geniş yayılıb.
 Valyuta – manatdan istifadə olunur, lakin sərbəst valyuta mübadiləsi və maliyyə məlumatları ciddi şəkildə məhdudlaşdırılır.

Regional əlaqələr və xarici siyasət

Türkmənistan rəsmi olaraq “daimi neytrallıq” siyasəti yürüdür, bu isə onu regional təsir çəkişmələrindən uzaq saxlasa da, beynəlxalq əməkdaşlıq imkanlarını da məhdudlaşdırır.
 Rusiya və Çin ölkənin qaz sektorunda əsas tərəfdaşlardır və bu əməkdaşlıq həm iqtisadi, həm də siyasi asılılıq yaradır.
 Qapalı sistem səbəbilə ölkənin xarici siyasəti minimal və çox məhdud çərçivədə həyata keçirilir.

Çağırışlar və perspektivlər

• Tamamilə bağlanmış siyasi sistem və heç bir institusional balansın olmaması
• İnsan hüquqları sahəsində sistemli pozuntular və hesabatlılığın yoxluğu
• Qaz asılılığının yaratdığı iqtisadi kövrəklik
• Korrupsiya və şəffaflıq çatışmazlığı
• Regional izolyasiya və kənar asılılıqların artması