MİRAS: Azərbaycanın rəqəmsal repressiya strukturu

(Yazı Khar Centerin Azərbaycan avtoritarizmi araşdırmaları çərçivəsində hazırlanıb)

Qeyd: 

Mərkəzləşdirilmiş İnformasiya və Rəqəmsal Analitika Sistemi – MİRAS haqqında Əsasnamənin ilkin versiyası qısa müddət ərzində Prezident Administrasiyasının rəsmi internet səhifəsində yerləşdirilsə də, daha sonra həmin səhifə açıqlama verilmədən onlayn məkandan silinib. Lakin sənəd artıq ictimai dövriyyəyə daxil olduğundan və bir neçə mənbə tərəfindən arxivləşdirildiyindən, biz Cavid Ağanın təqdim etdiyi tam PDF versiyasına əsaslanırıq. Bu təhlil məhz həmin rəsmi mətnin saxlanılmış nüsxəsinə söykənir.

Giriş

2025-ci ilin noyabrında Prezidentin müvafiq fərmanı imzalaması ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin (DTX) Mərkəzləşdirilmiş İnformasiya və Rəqəmsal Analitika Sistemi — MİRAS barədə əsasnamə qüvvəyə minib (Prezident.az, Nov, 2025). Rəsmi müzakirələrdə MİRAS dövlət idarəçiliyini “sürətləndirən”, “rəqəmsal ekosistemi birləşdirən” və “şəffaflığı artıran” müasir informasiya platforması kimi tanıdılır. Bu kontekstdə MİRAS dövlət xidmətlərinin daha səmərəli hala gətirilməsi, resursların bir-biri ilə əlaqələndirilməsi və informasiya axınlarının uğurla idarə olunması üçün texniki yanaşma kimi təqdim edilir. 

Lakin sistemin hüquqi-texniki strukturunu incələdikdə MİRAS-ın əslində  mərkəzləşdirilmiş kəşfiyyat, nəzarət və davranış analitikası funksiyalarını yerinə yetirən qurum olduğunu görmək mümkündür. Platforma dövlət reyestrlərindəki geniş məlumat bazalarını bir araya gətirir. O, kameralar və digər videomüşahidə sistemləri ilə təhlükəsizlik orqanlarını sinxronizasiya edir. Bu toplanmış məlumatlar isə davranış proqnozlaşdırması və operativ qərarların verilməsi üçün istifadə olunur.

 Yaradılan model, Çin, Rusiya və Qazaxıstanda inkişaf etdirilən “inteqrasiya olunmuş dövlət nəzarəti” şəbəkələri ilə bənzər struktura malikdir. 

Bu analizin əsas tezisi belədir: MİRAS Azərbaycanın idarəetmə modelini rəqəmsal avtoritarizm baxımından tamamilə yeni bir mərhələyə daşıyır.

Təhlükəsizlik dövlətinə tam keçid

Əsasnamə MİRAS sisteminin rolunu rəqəmsal xidmət infrastrukturundan fərqli olaraq təhlükəsizlik, avtomatlaşdırma və repressiv fəaliyyətlərin rəqəmsal koordinasiya platforması kimi təyin edir. Sistem "Kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti", "Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti", "Dövlət sirri" və "Terrorçuluğa qarşı mübarizə" ilə bağlı qanunların tətbiqi çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Bu, MİRAS-ın vasitəsilə Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətini rejim təhlükəsizliyinin ön sırasına yerləşdirir. Əsasnamə DTX-ya müxtəlif məlumat mənbələrinə real vaxtda giriş imkanı təqdim edir, məlumatlar analitik şəkildə işlənərək əməliyyat qərarlarının verilməsində istifadə olunur. 

Nəticə etibarı ilə, MİRAS dövlətin informasiya ekosistemində məlumatların əldə edilməsi, istehsalı və emalında mərkəzləşdirilmiş bir texnoloji modelə çevrilir. Sistemin struktural əsasları isə bu siyasi-funksional mahiyyəti tam dəstəkləyir. Bu infrastruktur yalnızca məlumatların saxlanması üçün deyil; həmçinin, bu məlumatlar üzərində avtomatlaşdırılmış analitik modulların tətbiqi, davranışların proqnozlaşdırılması və qərarvermə proseslərinin effektivliyinin artırılması məqsədilə də yaradılıb. Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi (EHİS) ilə inteqrasiya MİRAS-a müxtəlif dövlət reyestrlərinə, maliyyə əməliyyatları, daşınmaz əmlak, miqrasiya, nəqliyyat, cinayət təqibi, bank və mobil operator məlumatlarına real vaxtda giriş imkanı verir. Üstəlik MİRAS yalnız informasiya mənbələrini toplamaqla qalmır, eyni zamanda onları mərkəzləşdirir və rejimin təhlükəsizlik məqsədləri üçün yenidən şərh edir. Bu yanaşma, rejimə vətəndaşların davranışlarını daha sistemli bir şəkildə izləmək imkanı tanıyır. 

Nəzarət və idarəetmə səlahiyyətlərinin eyni hüquqi aktor – DTX  tərəfindən həm sahib, həm də operator olaraq həyata keçirilməsi sistemin təhlükəsizliyini yüksəldən monolit bir xarakter daşıyır.

Bu model beynəlxalq müstəvidə də özünəməxsusdur. Demokratik ölkələrdə bənzər sistemlər terror fəaliyyətinə qarşı mübarizə ilə çərçivələnir (European Union Agency for Fundamental Rights, 2022).  MİRAS isə informasiya rejiminin nəzarət metodlarını genişləndirmək üçün əsas resursa çevrilir. Bu xüsusiyyət onu analoji regional layihələrin – Özbəkistanın “Safe City” proqramı (Kun Uz, 2019), Qazaxıstanın “Smart Monitoring” platforması (Eurasian Research Institute, 2020) və Rusiyanın SORM sistemi – avtoritar versiyasına bənzədir (Andrei Soldatov and Irina Borogan, 2022).

Məlumat konsolidasiyasının miqyası: total profilləşdirmə

Əsasnamədə müəyyən edilmiş məlumat mühiti rejimin MİRAS vasitəsilə cəmiyyət üzərində tam nəzarət sistemini qurduğunu ortaya qoyur. Burada sistemə daxil edilən məlumatlar identifikasiya və qeydiyyat üçün lazım olan əsas informasiya ilə bağlı deyil. Bu məlumatlar vətəndaşın fiziki hərəkətlərindən başlayaraq ailə əlaqələrinə, tibbi tarixçəsindən dini inancına, sərhəd keçidlərindən sosial ödənişlərə qədər həyatının müxtəlif aspektlərini əhatə edir. Şəxsiyyət vəsiqəsi, pasport, FİN və üz tanıma sistemi (3.2.1), yaşayış yeri və qeydiyyatı (3.2.2), nəqliyyat vasitələrinə dair sürücülük məlumatları (3.2.3–3.2.)  sistemin sadəcə ilkin səviyyəsidir. MİRAS-ın təhlükəsizlik xidmətləri ilə inteqrasiyası mənzərəni daha da aydınlaşdırır: həbs və təqib xülasələri, cinayət işlərinə dair məlumatlar, axtarışda olan şəxslər, həmçinin istintaq materialları. Bu, insanlar haqqında məlumatların DTX-nın analitik modullarında kəşfiyyat məlumatlarının axın elementinə çevrilməsi deməkdir. Belə yanaşma, qabaqlayıcı repressiv mexanizmlər vasitəsilə çevik idarəetmə sistemi qurmağa yönəlib. Sistem ailə və sosial statusla bağlı məlumatları da toplayaraq nəzarəti daha özəl səviyyəyə gətirir. Bu, ailə üzvlərinin identifikasiyası (3.2.11) rejim loyallığı və siyasi təsnifat üçün ideoloji resursların toplanmasına imkan yaradır. Xüsusi narahatlıq doğuran bir sahə sağlamlıq sisteminin inteqrasiyasıdır: ümumi tibbi məlumatlarla yanaşı, psixiatriya və narkologiya üzrə qeydiyyat məlumatları da mövcuddur. Belə həssas məlumatların təhlükəsizlik orqanlarının səlahiyyətinə verilməsi, həm şəxsi həyatın toxunulmazlığına, həm də fərdin hüquqlarının qorunmasına böyük təhlükə yaradır. Tibbi tarixçələrin təhlükəsizlik vasitəsinə çevrilməsi, totalitar rejimlərdə şəxsi məlumatların dövlət resursu kimi istifadə edilməsini xatırladır.

Digər tərəfdən MİRAS iqtisadi davranışların izlərini bir mərkəzdə toplamaqla sosial-iqtisadi profil yaradır. Bu, iş müqavilələri, sosial ödənişlər və gəlir izləmə (3.2.21–3.2.22), sahibkarlıq və vergi qeydiyyatı (3.2.28) ilə yanaşı kommunal xidmətləri  belə (3.2.27) əhatə edir. Bu diapazonda profilləmə vətəndaşı hüquqları olan fərd statusundan çıxararaq idarə olunan obyekt (təbəə) səviyyəsinə endirir. Dövlət qulluqçularına dair əlavə bir modul — karyera məlumatları və intizam cəzalarının (3.2).26) toplama\analiz edilməsi elitar strukturlara nəzarətin də mərkəzləşdirdiyini göstərir. Burada əsas məqsəd sistemdaxilli loyallığın izlənməsidir.

 Hava nəqliyyatının sərnişin reyestrlərinin (3.2.31) və Qarabağ səfərlərinə dair xüsusi qeydiyyatın (3.2.34) yer alması informasiya nəzarətinin coğrafi hərəkəti də əhatə etdiyini göstərir. Bu, vətəndaşın hərəkət trayektoriyasının real vaxtda izlənməsi deməkdir.

 Bütün bu məlumatların təhlükəsizlik məqsədilə mərkəzləşdirilməsi "təhlükəsizlik legitimliyi" adı altında cəmiyyət üzərində nəzarəti artırmaq üçün istifadə olunacağı şübhəsizdir.
Zəngin məlumat bazasına sahib olmaq MİRAS-a istənilən şəxsin rəqəmsal profilini formalaşdırmaq imkanı verir. Bu profil yalnız şəxsin kimliyini və hüquqi statusunu əks etdirmir, həm də onun sosial əlaqələrini, ünsiyyət dairəsini, iqtisadi davranışlarını, gündəlik fəaliyyət yerini, tibbi vəziyyətini, psixoloji və sosial risk faktorlarını göstərir. Eyni zamanda, bu profil fərdin rejimə münasibətini müəyyənləşdirməyə imkan verir. Yəni klassik hüquqi təqib metodundan fərqli olaraq "post-factum cəza" modelini deyil, "pre-factum nəzarət" prinsipini, niyyətin sorğulanmasını ehtiva edir. 

Demokratik nəzarət mexanizmləri, müstəqil məhkəmələr, parlament sorğuları, müstəqil ombudsman təşkilatı və ictimai hesabatlılıq kimi balanslaşdırıcı sistemlərin olmadığı şəraitdə bu həddə hakimiyyət gücü təqib strategiyalarını avtomatikləşdirir və bunu görünməz edir. Bu halda şəxsin rəqəmsallaşdırılmış profili rejimə qarşı siyasi loyalığın ölçülməsi, müxalif davranışın xəritələnməsi üçün istifadə edilə bilən alqoritmik filtrasiya kimi çıxış edir.

Nəticə olaraq, MİRAS avtoritar idarəetmənin ənənəvi yanaşmalarını müasirləşdirir. Açıq repressiyanın yerini gizli, məlumatlara əsaslanan, qabaqlayıcı və seçici nəzarət üsulları alır. Fiziki polis postunun rolunu indi rəqəmsal nəzarət, alqoritmik şübhələnmə və məlumat yönümlü davranış mühəndisliyi alır. Bu yanaşma insanları təhlükəsizlik prinsipləri əsasında idarə olunan laboratoriya predmetinə çevirir.

 Hüquqi boşluqlar və nəzarət mexanizmlərinin olmaması

Əsasnamənin ən önəmli cəhətlərindən biri MİRAS-ın hüquqi nəzarət mexanizmlərdən kənarda saxlanılmasıdır. Sistem müvafiq məlumatlara çıxış üçün MİRAS-dan məhkəmə qərarını tələb etmir. Həmçinin, əməliyyatlara sonradan məhkəmə ya da prokurorluq tərəfindən nəzarət edilməsi öhdəlik kimi müəyyən edilmir. Üstəlik məlumatın sahibi olan vətəndaş öz məlumatlarına müdaxilə olunduqda, buna dair xəbərdarlıq almaq hüququna malik deyil. 

Demokratik sistemlərdə geniş miqyasda təhlükəsizlik və nəzarət infrastrukturlarının legitimliyi, parlamentin monitorinqi, illik ictimai hesabatlar vasitəsilə təmin edilir. Milli Məclisin nəzarətindən kənar olması, təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyətinə dair illik açıq hesabat təqdim etmə öhdəliyinin olmaması  MİRAS-ı rejimin əlahiddə səlahiyyətli qurumuna çevirir. Bu, məlumat əldə etmə hüququnu tamamilə icra hakimiyyətinin daxili qərarlarına tabe edir və nəzarəti administrativ prosedurlara tapşırır. Yəni məlumat üzərindəki nəzarət mexanizmi yalnız bir məqsədə, rejimin xalqdan qorunmasına yönəlir.

Məlumatın düzgünlüyü və tamlığı ilə bağlı yaranan probelemlər zamanı da şəxslər hüquqi subyekt olaraq qəbul edilmir. MİRAS çərçivəsində  səhv məlumatların düzəldilməsi məsələsi, müstəqil arbitraj ya da məhkəmə instansiyasında deyil, bunu təmin edən dövlət orqanının qərarına əsasən həll olunur. Düzəliş prosesinin məhkəməyə müraciət etmədən həyata keçirilməsi, informasiyanın dəqiqləşdirilməsini yox, məhz məlumatın sistemə sərf edən formada saxlanılmasını ön plana çıxarır. 

Beləliklə, MİRAS yalnız məlumatların toplanmasında deyil, eyni zamanda bu məlumatlarla bağlı qərar qəbul etmədə də dominant rol oynayır.

Həssas kateqoriyalar: tibbi və psixoloji məlumatlar

Əsasnamə yalnız ümumi tibbi məlumatların MİRAS sisteminə inteqrasiyasını təmin etmir. Eyni zamanda, psixiatriya və narkoloji qeydiyyat kimi daha həssas şəxsi məlumatları da birbaşa təhlükəsizlik tələbinə əsaslanaraq rejimin nəzarətinə verir. Bu cür məlumatların  təhlükəsizlik mandatı daxilində işlənməsi ciddi siyasi nəticələr yarada bilər. Çünki “cəza psixiatriyası” adını alan hal tarixən avtoritar rejimlərin dissedentləri zərərsizləşdirmək üçün istifadə etdiyi vasitələrdən biridir. Bir zamanlar dissidentlərin "psixoloji qeyri-sabitlik" damğası ilə  cinayətkar və ya xəstə kimi təsnif edilməsi SSRİ-də geniş yayılmışdı (HRVV, 1990). Postsovet nomenklaturanın  hələ də hakim mövqedə olduğu Azərbaycanda bu qədim KQB üsulunun artıq müasir formada daha sistemli tətbiq ediləcəyi şübhə doğurmur.

Məlumatların DTX-nin nəzarətində cəmləşməsi siyasi fəallarla əlaqədar ciddi risklər meydana gətirir. Yaxın gələcəkdə rejimə müxalif şəxslərin "psixoloji qeyri-sabit", "emosional qərarsız" və "ictimai təhlükə potensialı yüksək" kimi təqdim olunması, tibbi bilgilərin mediada reputasiya hücumları üçün istismar edilməsi daha sistemli tətbiq ediləcəkdir. Bu, cinayət ittihamlarından fərqli olaraq, siyasi rəqiblərin "normal olmayan" kimi qəbul edilməsinə dayanan daha incə, amma eyni zamanda daha təsirli bir repressiya üsuludur. MİRAS sayəsində bu proseslər hüquqi prosedurlara ehtiyac olmadan həyata keçiriləcəkdir. Bu, avtoritar nəzarəti daha çətin tənqid edilə bilən səviyyəyə yüksəldir. MİRAS  çərçivəsində psixiatriya və narkologiyaya dair uydurulmuş məlumatlar müxalif davranışları patologiyalaşdıracaqdır. Sözügedən metodun təhlükəsi repressiyanın tibbi fetişləşdirmə ilə dəstəklənməsidir. 

Avtoritarizmin möhkəmləndirilməsinin rəqəmsal metodları

Rəsmi çərçivə MİRAS-ı təhlükəsizlik mərkəzli, dövlətə aid olan kritik informasiyaları ölkə ərazisində qoruyan infrastruktur kimi təqdim edir. Sənəddə vurğulanır ki, məlumatlar xaricə ötürülmür və platforma milli təhlükəsizliyə aid statusa malikdir. Bütün informasiya resursları isə dövlət mülkiyyəti hesab edilir. Kağız üzərində bu konseptlər "milli müstəqillik" və "məlumat suverenliyi" kimi təqdim oluna bilər. Ancaq bu memarlığın gerçək funksional yönü başqadır: sistem rejimin vətəndaşlar üzərində maksimum informasiya nəzarəti qurmasını təmin edir. Burada "dövlət məlumatı qoruyur" anlayışı faktiki olaraq "rejim məlumatı yığır, saxlayır və ondan istifadə edir" kimi oxunmalıdır. Vətəndaş isə həm məlumat istehsalçısı, həm də təhlükəsizlik subyekti kimi qəbul edilir. Məlumatların ölkə daxilində saxlanılması və dövlət mülkiyyətinə verilməsi, əslində, vətəndaşın təhlükəsizliyini artırmır. Əksinə, bu tədbirlər onun məlumat üzərində olan hüquqlarını daha da zəiflədir. Çünki məlumatın qorunması beynəlxalq hüquqi çərçivədən deyil, daxili idarəetmə sistemindən asılı hala salınır. Nəticədə məlumatın nəzarəti obyektiv hüquqi mexanizmlərə deyil, siyasi iradəyə bağlı olur.

Bu modeldə dövlət vətəndaşlarla eyni dərəcədə münasibət qurmur; o, informasiyanı təhlükəsizlik resursu kimi yalnız öz əlində saxlayaraq tək tərəfli məlumat üstünlüyü əldə edir. Vətəndaşlar öz məlumatlarını dövlətə təqdim etməli olsalar da, dövlət bu məlumatların necə, hansı səbəblərlə və hansı risklər altında istifadə olunduğunu izah etməyə məcbur deyil. Beləliklə, model dövlətin beynəlxalq aktorlara qarşı güclənməsinə deyil, əksinə, dövlətin öz cəmiyyətini total nəzarət altında saxlamasına töhfə verir. 

Yəni MİRAS-ın timsalında "dövlət vətəndaşı qoruyur" prinsipi "dövlət vətəndaşı nəzarətdə saxlayır" yanaşmasına çevrilir. 

MİRAS Azərbaycanı hara aparır?

Azərbaycan hökuməti MİRAS proqramı ilə bağlı irəli sürülən tənqidlərə cavab verərkən, yəqin ki, genişmiqyaslı rəqəmsal izləmə və məlumatların inteqrasiyasının yalnız avtoritar rejimlərdə olmadığına diqqət çəkəcəkdir. Böyük Britaniya, Fransa və digər demokratik Avropa dövlətlərində də oxşar sistemlərin mövcud olduğunu iddia etmək mümkündür. Bu fikir texnoloji bənzərliklər baxımından doğru görünə bilər. Fundamental fərqlər isə sistemlərin məqsədlərində, hüquqi tənzimləmələrində, institusional şəffaflıqda və siyasi neytrallıqda özünü göstərir. Başqa bir şəkildə desək, oxşarlıqlar yalnız istifadə edilən texnologiyalardadır, idarəetmə prinsiplərində deyil. MİRAS-ın Qərb modeli ilə oxşarlıq iddiası, demokratik sistemlərin və avtoritar hakimiyyətlərin bu texnologiyaları hansı məqsədlərlə istifadə etməsini müqayisə etməyə ehtiyac yaradır.

Böyük Britaniya geniş CCTV sistemlərinə malikdir və uzun zamandır "nəzarət dövləti" müzakirələrinin mərkəzində yer alır. CCTV kameralarının polis məlumat bazaları və üz tanıma sistemləri ilə birləşdirilməsi, eləcə də MI5, MI6 və GCHQ arasında kəşfiyyat mübadilələrinin təşkili texniki baxımdan genişmiqyaslı nəzarət imkanları yaradır. “Investigatory Powers Act” internet provayderlərinə geniş miqyasda metadata yığma imkanı verir (Investigatory Powers Act 2016). Bu, Azərbaycan hökumətinin texniki paralellərlə bağlı mümkün iddialarını “haqlı çıxara biləcək”  yeganə detaldır. 

Böyük Britaniya modelinin avtoritar nəzarət sistemlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyət isə bu infrastrukturun dəqiq hüquqi çərçivəyə qoyulmasıdır. Hər məlumat sorğusu mühakimə nəzarəti altında nəzərdən keçirilir və xüsusi “Tədqiqat Gücləri Komissarı” tərəfindən təsdiq olunmalıdır. Dövlət qurumları topladıqları məlumatları siyasi məqsədlərlə istifadə etdiyi halda, ciddi cavabdehlik daşıyırlar. Həmçinin, vətəndaşların öz məlumatlarına giriş hüququ qanunla təmin edilib (Parliament UK, 2016). 

Nəticə olaraq, Böyük Britaniyada genişmiqyaslı nəzarət olsa da, bu nəzarət demokratik prinsiplərlə, şəffaflıq, müstəqil yoxlama, məhkəmə qərarları və siyasi neytrallıqla balanslaşdırılır.

2015-ci ildən sonra Fransa terror hücumlarına qarşı təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirmək məqsədilə real vaxtda metadata izləmə sistemlərini və risk profilləri əsasında davranış analizi metodlarını həyata keçirməyə başladı. “Vigipirate” və “Sentinelle” proqramları çərçivəsində  müxtəlif məlumat bazaları bir araya gətirilir.  Yəni Fransa texniki baxımdan güclü izləmə sistemlərinə sahibdir. Amma burada MİRAS-dan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənən iki əsas məhdudiyyət mövcuddur. Birincisi, cinayət şübhəsi olmadan bir vətəndaşın tam davranış profilinin yaradılması qadağandır. İkincisi, izləmə ilə bağlı bütün fəaliyyətlər başqa bir qurum,  məlumatların qorunması orqanı olan CNIL tərəfindən tənzimlənir (Pandectes, 2023) . Eyni zamanda, parlamentin nəzarəti və məhkəmə qərarı olmadan məlumatların birləşdirilməsinə icazə verilmir. Toplanmış məlumatların saxlanma müddəti hüquqi tələblərlə müəyyən edilir və daimi profilin yaradılması qadağandır. 

Fransa modeli texniki baxımdan geniş nəzarət imkanı təqdim etsə də, demokratik tarazlığın qorunması məqsədilə şəffaflıq tələbləri, müstəqil tənzimləyicilər və siyasi neytrallıq prinsipləri ilə ciddi məhdudlaşdırılıb.

Bununla belə insan haqları təşkilatları Böyük Britaniya və Fransanı bu məsələ ilə əlaqədar tənqid edirlər. Hər iki ölkədə metadatanın intensiv toplanması, üz tanıma texnologiyalarının sürətlə artması demokratik prinsiplərə zidd olan tendensiyalar kimi qiymətləndirilir (Big Brother Watch, 2023). 

Lakin bu tənqidlər Britaniya və Fransanın avtoritar istiqamətə yönəldiyini iddia etmir, sadəcə təhlükəsizliklə azadlığın arasında düzgün bir tarazlığın təmin edilməsinin vacibliyini vurğulayır (Amnesty International, 2014).

Bu iki misal göstərir ki, nəzarətin kim tərəfindən həyata keçirilməsi, hansı məqsədin güdülməsi, hüquqi bazanın nə olması və institusional balansın necə tənzimlənməsi tətbiq olunan sistemin avtoritar mahiyyət daşıyıb daşımamasını müəyyən etməyə imkan verir.

Azərbaycanda MİRAS məhz bu dörd elementin olmaması səbəbindən avtoritar idarəetmənin rəqəmsal modeli kimi çıxış edir. Müqayisəli yanaşma göstərir ki, MİRAS Qərb tipli sistemlərə bənzəmir. Əksinə, MİRAS-ın arxitekturası tam olaraq postsovet və Asiya avtoritar idarəetmə modellərinə uyğundur.